Trong khoảng nửa năm trở lại đây, qua quá trình làm việc, chúng tôi được tiếp xúc với nhiều sinh viên. Một điều đáng mừng là có nhiều bạn trẻ thực sự giỏi về kernel, cho thấy một sự thay đổi rõ rệt so với thế hệ trước. Điều này truyền cảm hứng cho một bài viết phân tích về tầm quan trọng của một người thầy (mentor) trong lĩnh vực này.
Bối cảnh: Sự khan hiếm Người hướng dẫn
Quay lại thời điểm 6-7 năm trước, “Linux kernel” là một khái niệm xa lạ, ngay cả đối với những người đang làm embedded. Các nhóm kỹ sư khi đó có thể đang làm việc trực tiếp với nhân hệ điều hành (ví dụ: viết driver cho MacOS) mà bản thân họ cũng không nhận thức rõ công việc mình đang làm là phát triển driver.
Đối với một kỹ sư trẻ bị thu hút bởi các câu hỏi cốt lõi (như “làm thế nào máy tính hoạt động được?”) và quyết tâm theo đuổi mảng kernel, họ đã phải đối mặt với một rào cản rất lớn.
Một trong những thiếu sót quan trọng nhất vào thời điểm đó chính là sự vắng mặt của một người thầy.
Phần lớn các công ty và các kỹ sư cấp cao (Tech Lead) tại Việt Nam khi đó đều tập trung vào mảng ứng dụng (Application). Khi một kỹ sư trẻ tìm kiếm sự hướng dẫn—dù là qua các diễn đàn CNTT hay hỏi trực tiếp các lập trình viên có kinh nghiệm—câu trả lời họ nhận được đa phần là khuyên “không nên theo mảng này”.
Nếu như lúc đó có một người hiểu biết sâu rộng về lĩnh vực này, họ đã có thể tiết kiệm được rất nhiều thời gian.
Vai trò thực sự của một Người Thầy
Một người thầy không nhất thiết phải dạy từng chi tiết kiến thức. Giá trị lớn nhất của họ là chỉ ra được con đường: Lĩnh vực này sẽ đi đến đâu, cái gì cần học trước mắt, và cái gì cần học lâu dài.
Khi không có một lộ trình rõ ràng, các kỹ sư trẻ thường rơi vào tâm lý sợ hãi “không xin được việc”. Họ buộc phải tự tìm hiểu lan man sang C++, Java, hay lập trình Android app. Nhìn lại, đây chính là sự lãng phí tài nguyên lớn nhất trong quá trình phát triển sự nghiệp.
Định nghĩa về một Người Thầy Kỹ thuật lý tưởng
Một “người thầy” đúng nghĩa, đặc biệt là trong lĩnh vực phức tạp như hệ điều hành (nơi không ai có thể biết hết), được định nghĩa bởi các phẩm chất sau:
- Phải có Tầm nhìn: Họ không cần biết tất cả, nhưng phải có khả năng chỉ ra cho học viên thấy được đích đến trên con đường mà học viên đã chọn.
- Phải có Đam mê: Việc dạy học không chỉ là truyền đạt kiến thức, mà còn là truyền đạt niềm đam mê. Nếu họ có thể khiến học viên yêu thích lĩnh vực đó, thì những phần kiến thức còn thiếu, học viên sẽ tự tìm hiểu được.
- Phải Thực tế và Cập nhật: Người thầy phải liên tục cập nhật kiến thức và công nghệ mới, đảm bảo những gì mình dạy không lỗi thời. Quan trọng hơn, họ phải chỉ ra được tính ứng dụng của từng kiến thức trong công việc thực tế. Một kiến thức mà không chỉ ra được nó dùng để làm gì thì tốt nhất không nên dạy.
- Phải có Niềm tin: Đây là điểm quan trọng nhất. Người thầy phải luôn tin rằng học viên của mình có thể thành công, bất kể xuất phát điểm của họ như thế nào.
Kết luận
Sự thiếu hụt những người thầy như vậy trong quá khứ đã gây ra nhiều thiệt thòi cho các thế hệ kỹ sư đi trước.
Tuy nhiên, kết quả của việc xây dựng cộng đồng và hệ thống đào tạo trong thời gian gần đây đã bắt đầu xuất hiện. Chúng ta đang được tiếp xúc với một thế hệ sinh viên mới, những người thực sự tài năng và am hiểu về kernel. Tương lai của họ chắc chắn sẽ vượt xa những người đi trước.
Với niềm tin rằng nếu chúng ta tiếp tục duy trì và phát triển cộng đồng, chỉ một vài năm nữa, Việt Nam sẽ có những lứa kỹ sư am hiểu về kernel không kém gì các chuyên gia nước ngoài.