Trong quy trình tuyển dụng, hiện tượng ứng viên hủy đề nghị làm việc (cancel job offer) sau khi đã đồng ý (chốt deal) là một vấn đề phổ biến và gây nhiều khó khăn.
Ví dụ: Ứng viên đã xác nhận mức lương và ngày bắt đầu làm việc, nhưng gần đến ngày đi làm, bộ phận nhân sự (HR) không thể liên lạc được, hoặc ứng viên gọi điện xin rút lại đề nghị.
Bài viết này sẽ phân tích tâm lý của cả hai phía (HR và Ứng viên) để tìm ra bản chất của vấn đề, từ đó đề xuất một số giải pháp khắc phục.
1. Góc nhìn của Bộ phận Tuyển dụng (HR)
Trong buổi phỏng vấn, mục tiêu của HR là tìm được ứng viên phù hợp với mức chi phí tối ưu nhất cho công ty.
- Quy trình: HR sẽ sử dụng các kỹ năng đàm phán và thuyết phục để đạt được một thỏa thuận về lương. Đồng thời, họ sẽ đưa ra các khả năng phát triển và viễn cảnh tích cực trong tương lai nếu ứng viên tham gia (ví dụ: công ty đang phát triển nhanh, cơ hội đi onsite cao…).
- Kỳ vọng: Sau khi ứng viên đồng ý với thỏa thuận, HR thường xem như đã chốt được một vị trí.
- Phản ứng khi bị hủy: Khi ứng viên đột ngột hủy ngang (hoặc tệ hơn là “ghosting” – không nghe máy, không phản hồi), tâm lý của HR thường là rất khó chịu, thất vọng. Họ có thể cảm thấy ứng viên thiếu chuyên nghiệp, gây lãng phí thời gian và làm gián đoạn quy trình tuyển dụng đã định.
2. Góc nhìn của Ứng viên (Developer)
Về phía ứng viên, đặc biệt là các lập trình viên kỹ thuật (dev), tâm lý trong và sau buổi phỏng vấn có thể rất khác.
- Trong buổi phỏng vấn: Ứng viên có thể cảm thấy áp lực phải đưa ra quyết định ngay lập tức. Một số người có tâm lý ngại xung đột (conflict-avoidant), không muốn “làm phật ý” nhà tuyển dụng, dẫn đến việc đồng ý ngay cả khi trong lòng vẫn còn lấn cấn hoặc chưa hoàn toàn hài lòng.
- Sau buổi phỏng vấn: Khi áp lực đã qua, ứng viên có thời gian “tĩnh tâm” và đánh giá lại offer một cách lý trí hơn. Họ bắt đầu:
- Tính toán kỹ lại: So sánh mức lương, chế độ đãi ngộ của công ty mới với công việc hiện tại.
- Thực hiện “Due Diligence”: Dành thời gian tìm hiểu thêm về công ty mới qua các kênh khác (bạn bè, diễn đàn, internet) và có thể phát hiện ra nhiều điểm không hài lòng.
- Nhận được offer tốt hơn: Sau khi pass công ty A, họ tự tin hơn khi phỏng vấn ở công ty B và có thể đàm phán được mức lương cao hơn.
- Được công ty cũ giữ lại: Ứng viên thông báo nghỉ việc và được sếp hiện tại đưa ra một đề nghị tốt hơn (mặc dù khả năng này thường ít xảy ra hơn).
- Quyết định Hủy: Khi cân đo đong đếm và quyết định hủy offer, ứng viên lúc này rơi vào trạng thái tâm lý khó xử, cảm thấy áy náy vì đã thay đổi quyết định. Chính cảm giác này khiến nhiều người không dám gọi điện lại và chọn cách im lặng hoặc tắt máy.
3. Bản chất của Vấn đề
Chúng ta đã thấy tâm lý của cả hai bên. Vậy đâu là bản chất của vấn đề?
Bản chất của vấn đề là đề nghị (offer) mà HR đưa ra không thực sự phù hợp với giá trị công việc và kỳ vọng của ứng viên sau khi họ đã có đầy đủ thông tin.
Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân:
- Công việc của HR là phải tuyển người và tối ưu chi phí (deal lương).
- HR có xu hướng trình bày các thông tin “màu hồng” về dự án để tăng tính hấp dẫn.
- Ứng viên sau khi về nhà và tìm hiểu thêm, phát hiện ra nhiều điểm không nhất quán (inconsistency) so với những gì HR nói. Nếu họ thấy có 1 điểm không nhất quán, họ có thể mặc định rằng các thông tin còn lại cũng không đáng tin cậy.
- Ứng viên cân nhắc kỹ lại và thấy mức offer không đủ hấp dẫn để bù đắp cho rủi ro khi chuyển việc.
- Ứng viên nhận được một offer khác rõ ràng là hấp dẫn hơn.
Dù là lý do nào, thì vấn đề cốt lõi vẫn là: Offer không phù hợp.
4. Giải pháp Khắc phục
Sau khi nắm được bản chất, chúng ta có thể đề xuất các giải pháp cho cả hai bên.
A. Dành cho Bộ phận Tuyển dụng (HR)
- Đưa ra Offer hợp lý ngay từ đầu: HR cần dành thời gian tìm hiểu kỹ về tính chất công việc, đánh giá môi trường làm việc thực tế (mức độ căng thẳng, thời gian OT, văn hóa) và so sánh với mức lương thị trường. Mặc dù đàm phán là cần thiết, nhưng không nên deal lương thấp hơn quá nhiều so với mặt bằng chung. Một ứng viên vào làm với mức lương thấp hơn giá trị của họ cũng sẽ sớm rời đi.
- Trung thực và Minh bạch: Cung cấp thông tin một cách trung thực, đừng “tô vẽ” quá mức. Chỉ cần ứng viên tin tưởng, họ có thể sẽ quay lại trong tương lai hoặc giới thiệu bạn bè. Sự minh bạch giúp ứng viên hiểu đúng về công việc và đưa ra quyết định đúng đắn, tránh phải thay đổi về sau.
- Tạo không gian cho ứng viên suy nghĩ: Không nên ép ứng viên chốt deal ngay tại chỗ. Hãy cho họ thời gian riêng (ví dụ: cho ứng viên về nhà và hẹn gọi lại vào hôm sau). Điều này cho phép họ đưa ra quyết định lý trí và cũng thể hiện sự tôn trọng của công ty.
- Nhấn mạnh các “Phúc lợi Vô hình”: Thu nhập (lương) chỉ chiếm 70-80% quyết định. 20-30% còn lại là các phúc lợi vô hình. HR cần tinh ý nhìn ra sở thích về mặt chuyên môn của ứng viên và nhấn mạnh sự phù hợp của dự án mới với lộ trình phát triển của họ (ví dụ: cơ hội học hỏi công nghệ mới, môi trường làm việc thoải mái, sếp có tầm nhìn…). Đây là một cách thuyết phục rất hiệu quả và bền vững.
B. Dành cho Ứng viên (Developer)
- Không bao giờ chốt Offer ngay tại buổi phỏng vấn: Hãy luôn xin phép có thêm thời gian suy nghĩ (ví dụ: 24-48 giờ). Việc này không làm mất cơ hội của bạn (nhất là với các vị trí senior, đặc thù như Embedded Linux), mà còn cho HR thấy bạn là người cẩn thận, chắc chắn.
- Cư xử Chuyên nghiệp khi Hủy: Nếu bạn đã quyết định thay đổi, dù có cảm thấy khó xử thế nào, cũng phải gọi điện lại cho HR. Đừng bao giờ “ghosting”.
- Chia sẻ lý do (một cách khéo léo): Đừng ngại chia sẻ lý do thực sự khiến bạn hủy offer (ví dụ: “Em đã cân nhắc và thấy mức offer chưa phù hợp với kỳ vọng”, hoặc “Em vừa nhận được một offer khác phù hợp hơn với định hướng…”). Việc này thể hiện sự tôn trọng, giúp bạn giữ được mối quan hệ tốt, và cũng cung cấp cho HR những phản hồi giá trị để họ điều chỉnh lại mức offer của công ty.
Kết luận
Sự va chạm trong quy trình tuyển dụng giữa HR và ứng viên kỹ thuật là điều khó tránh khỏi, chủ yếu do sự bất đối xứng về thông tin, kỳ vọng và kỹ năng giao tiếp.
Mong rằng sau khi đọc bài viết này, cả hai phía đều có thể hiểu nhau hơn, hướng đến một quy trình tuyển dụng minh bạch, hiệu quả và tôn trọng lẫn nhau.