Làm thế nào để một người tự nhận mình là “low tech” (không rành công nghệ) có thể bắt đầu tìm hiểu và ứng dụng AI vào công việc?
Bài viết này chia sẻ một case study thực tế về một chủ doanh nghiệp đã làm việc tại châu Phi từ năm 2014. Anh ấy hiện đang điều hành một chuỗi cửa hàng dịch vụ (photocopy, chụp ảnh thẻ, quảng cáo…) và muốn ứng dụng AI để tối ưu vận hành (ví dụ: tự động trả lời khách hàng, nhận và tạo đơn hàng).
Tuy nhiên, anh cảm thấy bối rối và bị “ngợp” trước vô số các ứng dụng, công cụ AI trên mạng. Dưới đây là phương pháp tiếp cận đã được sử dụng để tư vấn và gỡ rối cho trường hợp này.
1. Giải thích bản chất của AI một cách đơn giản
Đầu tiên, cần phải làm rõ bản chất của AI. Trí tuệ nhân tạo không phải là một thứ gì đó cao siêu hay ma thuật.
Hãy hình dung nó như một “cuốn sách khổng lồ” chứa đựng tất cả tri thức của nhân loại. Một câu chuyện phiếm, một câu hỏi về kiểu tóc, một bài báo khoa học… Tất cả những gì có trên mạng đều là tri thức. Những mẩu tri thức đó có thể đúng hoặc sai, nhưng chúng đều được AI lưu lại. Khi người dùng đặt câu hỏi, cỗ máy AI sẽ tìm kiếm, tổng hợp lại và trả lời.
Bản chất của việc sử dụng AI là người dùng “nói chuyện” với cỗ máy tri thức đó. Người dùng cần mô tả cho nó biết mình cần gì, bối cảnh vấn đề ra sao, và cố gắng để cỗ máy (tuy không ở trong đầu mình) có thể hiểu đúng vấn đề.
Vì tri thức trên mạng rất bao la và tạp nham, việc chỉ định cho cỗ máy tìm kiếm nguồn tri thức nào là do người dùng hướng dẫn. Muốn có câu trả lời đúng, chúng ta cần đưa ra những chỉ thị (prompt) đúng đắn.
2. Dùng AI làm công cụ khuếch đại tư duy (Qua 2 ví dụ)
Để minh họa, hai tình huống thực tế của chính chủ doanh nghiệp đã được dùng để phân tích. Mục đích là cho thấy sự khác biệt khi sử dụng AI như một công cụ khuếch đại tư duy.
Tình huống 1: Vấn đề cá nhân (Phân tích rủi ro)
- Bối cảnh: Vị chủ doanh nghiệp chuẩn bị kết hôn, và vợ sắp cưới (người Việt Nam) sẽ sang châu Phi cùng anh.
- Ứng dụng AI: Sử dụng AI để phân tích các vấn đề/rủi ro tiềm ẩn có thể phát sinh sau khi kết hôn và định cư ở châu Phi.
- Kết quả: Qua 7-8 lượt trao đổi (prompts), AI đã chỉ ra một số điểm mà bản thân anh ấy chưa lường trước (ví dụ: nguy cơ “sốc môi trường” khi phụ nữ sang châu Phi định cư; nguy cơ xung đột vai trò trụ cột gia đình nếu người vợ trước đó là người giỏi giang, có sự nghiệp riêng…).
- Bài học: AI biết được những điều này vì nó đã “đọc” được các tri thức tương tự ở trên mạng. Đâu đó trên internet, có những câu chuyện, tâm sự của những người có hoàn cảnh tương đồng. Khi chúng ta mô tả hoàn cảnh của mình, AI thấy sự tương đồng và dùng các tri thức đó để tư vấn.
Tình huống 2: Vấn đề kinh doanh (Tìm kiếm giải pháp)
- Bối cảnh: Anh ấy muốn xây dựng 1 bộ công cụ AI để tự động trả lời khách hàng và lên đơn, nhưng không biết bắt đầu từ đâu vì có quá nhiều công cụ.
- Ứng dụng AI: Sử dụng AI để “brainstorming” (lên ý tưởng) về tất cả các phương án có thể để giải quyết vấn đề.
- Kết quả: Điểm đặc biệt là sau quá trình brainstorming, anh ấy nhận ra rằng có thể không cần phải tự xây dựng một con AI chatbot phức tạp. Có nhiều phương án khác hiệu quả hơn (ví dụ: dùng AI tích hợp sẵn của WhatsApp, thuê một hệ thống tổng đài bên ngoài…).
- Bài học (System Thinking): Đây chính là một ví dụ của Tư duy Hệ thống (System thinking). Ngay khi gặp vấn đề, chúng ta không nên chỉ tập trung vào một giải pháp (làm AI Chatbot). Thay vào đó, cần dùng AI để đánh giá tất cả các phương án có thể, lựa chọn ra thứ phù hợp nhất rồi mới đi sâu vào chi tiết. Mặc dù người tư vấn không có kinh nghiệm về lĩnh vực in ấn, quảng cáo, nhưng nhờ có Tư duy Hệ thống, họ vẫn đưa ra được góc nhìn rộng hơn.
3. Chiến lược làm chủ AI mà không bị “loạn”
Một chiến lược quan trọng khác cũng được chỉ ra: Người dùng không cần tìm hiểu tất cả công cụ AI.
Thay vào đó, chỉ cần học cách giao tiếp hiệu quả với một con AI trung tâm (ví dụ như ChatGPT). Con AI trung tâm này, tự bản thân nó, có tri thức để sử dụng các con AI còn lại.
Đối với từng bài toán cụ thể, chúng ta sẽ trao đổi với ChatGPT để brainstorming và lựa chọn phương án. Khi cần triển khai trên một ứng dụng AI cụ thể (ví dụ: một app tạo ảnh), chúng ta sẽ hỏi ChatGPT về cách sử dụng app đó. Như vậy, người dùng có thể làm chủ công nghệ mà không bị “ngợp”.
Kết luận
Cuối buổi tư vấn, vị chủ doanh nghiệp nhận ra một điều cốt lõi: Sử dụng AI không đòi hỏi người dùng phải có hiểu biết sâu về công nghệ.
Cốt lõi của việc này rất giống với việc anh ấy làm chủ, điều hành các nhân viên của mình. Là ông chủ, anh ấy phải nhìn được bức tranh toàn cảnh (ai làm việc gì, hệ thống gặp vấn đề gì…) sau đó giao việc cụ thể cho từng nhân viên. Anh ấy không cần nắm chi tiết chuyên môn (ví dụ: cách sửa máy photo), mà cần nhìn được toàn bộ hệ thống và giải thích rõ ràng công việc.
Đây chính là hai kỹ năng quan trọng nhất để một cá nhân có thể làm chủ được AI:
- Tư duy Hệ thống (System Thinking)
- Kỹ năng Giao tiếp/Truyền đạt (Expressive Reasoning)