Chuỗi bài viết này sẽ tập trung phân tích về sự ảnh hưởng sâu sắc của Trí tuệ Nhân tạo (AI) đến các ngành nghề và cách thức con người làm việc trong tương lai. “Thế giới hậu AI” mà chúng tôi đề cập là một bối cảnh xã hội nơi tất cả mọi người, kể cả những lao động phổ thông, đều nhận thức rõ về sự ảnh hưởng của nó, tương tự như cách chúng ta sử dụng điện thoại thông minh ở hiện tại.
Động lực để chúng tôi thực hiện chủ đề này đến từ hai góc nhìn. Thứ nhất, với vai trò là những người làm trong ngành lập trình, chúng tôi đang chứng kiến sự phát triển vũ bão của AI và khả năng thay thế, đào thải nhân lực với tốc độ rất nhanh. Thứ hai, với vai trò là những bậc phụ huynh, chúng tôi nhìn về tương lai 15-20 năm nữa, khi thế hệ con em chúng ta bắt đầu tham gia vào thị trường lao động. Kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực CNTT cho chúng tôi cơ hội để tìm hiểu và đánh giá sự ảnh hưởng của AI đến các ngành nghề. Thông qua đó, chúng tôi muốn phác thảo nên một bức tranh về cách con người sẽ làm việc, những ngành nghề nào sẽ biến mất, những ngành mới nào được tạo ra, và những kỹ năng gì sẽ trở nên hữu dụng hoặc không còn cần thiết.
Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã tham khảo rất nhiều bài phân tích và các công trình khoa học. Thay vì dẫn link trực tiếp (do lo ngại các thuật toán đánh giá spam), chúng tôi sẽ sử dụng keyword được bôi đậm, thường là tên của các bài báo, để quý vị độc giả có thể tự đối chiếu nếu có nhu cầu.
Chúng ta cùng quay lại với nội dung chính. Trước đây, các phát minh trong ngành CNTT thường chỉ ảnh hưởng chủ yếu đến những người làm trong lĩnh vực này. Tuy nhiên với AI, ngay tại thời điểm hiện tại, một số ngành nghề không thuộc lĩnh vực công nghệ (non-tech) đã bị ảnh hưởng lớn, có thể kể đến như: Nhân viên tổng đài, Chăm sóc khách hàng, Sáng tạo nội dung marketing, Dịch thuật, Chỉnh sửa video.
Trong bài viết đầu tiên này, chúng tôi sẽ tập trung phân tích về kỹ năng sử dụng tiếng Anh — một kỹ năng mà các bậc phụ huynh đang đầu tư rất nhiều cho con cái. Với sự phát triển của AI, liệu trong 15 năm nữa, kỹ năng này có còn giữ được tầm quan trọng của nó?
Đặt giả thiết chúng ta là những người học và sử dụng tiếng Anh như một ngôn ngữ thứ hai. Thống kê cho thấy mục tiêu của nhóm đối tượng này thường là sử dụng tiếng Anh ở mức độ B1 hoặc B2. Trên thực tế, khả năng dịch thuật của AI hiện tại đã vượt qua trình độ này. AI thể hiện khả năng vượt trội trong việc dịch văn bản (text) và viết, tuy còn yếu hơn một chút ở khả năng nghe và nói, nhưng điểm số đánh giá tổng hợp đã cao hơn người học phổ thông. (Tham khảo các bài kiểm tra, đánh giá: Generative AI for Translation in 2025, Evaluating OpenAI’s Whisper ASR).
Cụ thể hơn, về mặt kỹ thuật, ở thời điểm hiện tại, AI vẫn còn một số điểm yếu cần cải thiện:
- Dịch trong môi trường bị lẫn tiếng ồn.
- Dịch các giọng (accent) khó như tiếng Anh-Ấn, hoặc khi người nói phát âm chưa chuẩn.
- Độ trễ của các thiết bị phiên dịch. Loại tốt nhất hiện tại vẫn có độ trễ khoảng 300ms.
Về cơ bản, những điểm yếu kỹ thuật này không phải là vấn đề lớn và chắc chắn sẽ được khắc phục trong bối cảnh AI còn phát triển mạnh mẽ hơn rất nhiều.
Ngoài những rào cản về kỹ thuật, các yếu tố về tâm lý và định kiến xã hội mới là những thách thức chính. Chúng bao gồm:
- Việc sử dụng công cụ dịch khiến nhiều người có cảm giác bị động, “kém cỏi”.
- Người dùng lo ngại máy dịch sai, dẫn đến tâm lý e dè khi sử dụng trong các cuộc giao tiếp quan trọng.
- Tâm lý xã hội vẫn xem việc biết tiếng Anh là một kỹ năng thể hiện giá trị cá nhân.
Tóm lại, có thể thấy rằng trình độ tiếng Anh tổng hòa của AI đã tốt hơn đa số người học phổ thông. Mặc dù còn một số giới hạn kỹ thuật, nhưng chắc chắn AI sẽ làm tốt hơn nữa trong 15 năm tới. Thay vào đó, những rào cản về tâm lý và định kiến xã hội mới là yếu tố chính ngăn cản AI thay thế hoàn toàn kỹ năng tiếng Anh. Hiện vẫn chưa có nghiên cứu khoa học nào để đánh giá sẽ mất bao lâu để những rào cản xã hội này biến mất.
Hơn nữa, cần phải nhấn mạnh rằng tiếng Anh không phải là ngoại ngữ duy nhất. AI có thể dịch tốt qua lại giữa nhiều ngôn ngữ khác nhau như Nhật, Hàn, Trung, Đức…
Kết luận: Nhìn về tương lai gần (khoảng 5 năm tới), kỹ năng tiếng Anh rõ ràng vẫn cần thiết. Tuy nhiên, trong một tương lai xa hơn, vai trò của nó có thể sẽ không còn như trước. Điều này đặt ra một câu hỏi quan trọng cho các bậc phụ huynh khi đầu tư cho con em: Mục tiêu của việc học là để đạt điểm cao, thi vào các trường tốt ở hiện tại, hay để trang bị một công cụ sử dụng lâu dài trong quá trình làm việc sau này?