[TOPIC về AI] Phương pháp mới trong việc tiếp cận tri thức cùng AI

(Lưu ý: Bài viết này được chia thành hai phần chính: lý thuyết và thực hành. Nếu phần lý thuyết ban đầu có vẻ trừu tượng, người đọc có thể tham khảo trước phần ví dụ thực hành ở nửa cuối để có cái nhìn trực quan, sau đó quay lại để hiểu sâu hơn về phương pháp luận.)

Trước đây, công việc của chúng ta phụ thuộc nhiều vào các công cụ tìm kiếm như Google hay các diễn đàn như Stack Overflow. Quy trình làm việc thường là: nhận nhiệm vụ, tìm kiếm các mảnh thông tin từ Internet, ghép nối chúng lại và áp dụng để giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, khi AI ra đời và thể hiện sức mạnh vượt trội trong việc tìm kiếm và tổng hợp thông tin, cách làm cũ của chúng ta không còn hiệu quả nữa.

Trong mô hình mới, vai trò của chúng ta thay đổi. Chúng ta tập trung vào việc mô tả chính xác yêu cầu và bối cảnh của bài toán cho AI. Sau khi nhận được phản hồi, nhiệm vụ chính của chúng ta là đánh giá tính phù hợp, phát hiện sai sót và yêu cầu AI hiệu chỉnh.

• Mô hình làm việc cũ: Phân tích yêu cầu → Tìm kiếm & tổng hợp thông tin → Áp dụng.
• Mô hình làm việc mới: Thấu hiểu yêu cầu → Mô tả bối cảnh cho AI & đưa ra gợi ý → Nhận phản hồi → Đánh giá & hiệu chỉnh kết quả.

Khi cách làm việc thay đổi, phương pháp học tập cũng phải thay đổi tương ứng:

• Mô hình học cũ: Lập trình viên cần phải đọc và ghi nhớ các chi tiết của tri thức, giải pháp.
• Mô hình học mới: Tập trung vào việc nắm bắt bản chất, mối liên hệ giữa các tri thức và giới hạn của từng giải pháp.

Để tận dụng tối đa sức mạnh của AI và rút ngắn thời gian học, chúng ta cần áp dụng 3 tư tưởng cốt lõi sau:

1. Tập trung vào học bản chất, cấu trúc và logic lõi: Trong cuộc hội thoại với AI, chúng ta cần làm rõ các câu hỏi: Tri thức này ra đời để giải quyết bài toán gì? Nó có ưu nhược điểm ra sao? Mối quan hệ của nó với những tri thức liên quan khác là gì?
2. Nhìn tổng thể rồi chọn đi sâu có chủ đích: Yêu cầu AI cung cấp một bức tranh tổng thể về lĩnh vực kiến thức, bao gồm các nhánh liên quan và mối quan hệ giữa chúng. Dựa trên bản tóm tắt đó, chúng ta sẽ đánh giá và chủ động yêu cầu AI đào sâu vào những phần quan trọng hoặc những “điểm mù” của bản thân.
3. Liên tục tái cấu trúc hệ thống tri thức: Xuyên suốt quá trình học, hãy phác thảo ra một sơ đồ kiến thức (dạng đồ thị), bao gồm các “node” kiến thức mới, mối quan hệ giữa chúng, và quan trọng nhất là mối liên hệ giữa chúng với các “node” tri thức cũ đã có sẵn trong đầu.

 

Checklist Cho Một Cuộc Hội Thoại Học Tập Hiệu Quả Với AI

Cuộc hội thoại cần đảm bảo các tiêu chí sau:

• Xác định mục tiêu rõ ràng: Mục đích của việc học này là để áp dụng, để so sánh, hay chỉ để biết thêm?
• Truy vấn bản chất & lý do tồn tại: Người học phải sử dụng những câu hỏi (prompt) mang tính cốt lõi, ví dụ:
  • “Công nghệ/khái niệm này được sinh ra để giải quyết bài toán gì?”
  • “Nó đang cố gắng khắc phục nhược điểm của giải pháp nào trước đó?”
  • “Tại sao người ta lại cần nó, thay vì sử dụng các cách tiếp cận khác?”
• Yêu cầu AI trình bày tổng thể: “Hãy cho tôi sơ đồ các nhánh kiến thức chính của chủ đề này, kèm theo vai trò của từng phần.”
• Chọn một nhánh hoặc điểm mù để đào sâu có chủ đích: “Tôi chưa hiểu rõ về phần X, hãy giải thích sâu hơn về nó.” → Tránh việc học lan man, không trọng tâm.
• Đưa ra cách hiểu của mình, yêu cầu AI phản biện: “Tôi đang hiểu về tính năng con trỏ như thế này… Hãy đánh giá xem cách hiểu của tôi đã đúng chưa?”
• Yêu cầu AI đặt câu hỏi ngược lại: “Bây giờ, hãy đóng vai một nhà tuyển dụng và phỏng vấn tôi về những kiến thức vừa học.” → Giúp phát hiện những lỗ hổng hoặc sự am hiểu chưa đủ sâu (theo thang đo Bloom).

 

Phần Thực Hành: Học Ngôn Ngữ Lập Trình C Cùng AI

Dưới đây là một chuỗi các câu lệnh mẫu minh họa cho quy trình học tập trên:

1. “Là một sinh viên ngành điện tử viễn thông, với định hướng ra trường làm kỹ sư vận hành nhà máy, hãy giải thích tại sao tôi phải học ngôn ngữ C.”
2. “Trình bày về lịch sử của ngôn ngữ C. Nó ra đời để giải quyết nhược điểm gì của những ngôn ngữ trước đó? Ngôn ngữ C có ưu và nhược điểm gì? Những loại bài toán nào thì người ta ưu tiên dùng C?”
3. “Cho tôi một bức tranh tổng quan về những lĩnh vực đang sử dụng ngôn ngữ C. Những lĩnh vực nào trong số đó có nhiều cơ hội việc làm tại Việt Nam?”
4. “Hãy liệt kê danh sách những kiến thức cốt lõi cần phải học về ngôn ngữ C cho người mới bắt đầu.”
5. “Con trỏ trong C là gì? Tôi muốn đi sâu vào tìm hiểu phần này.”
6. “Tôi hiểu tính năng con trỏ là lưu trữ địa chỉ của một vùng nhớ vào một biến khác, nhờ vậy có thể gửi dữ liệu qua lại giữa các nơi trong chương trình mà không cần sao chép toàn bộ dữ liệu. Cách hiểu của tôi như vậy có đúng không?”
7. “Một tính năng như con trỏ chắc hẳn phải có cả ưu và nhược điểm? Với các ngôn ngữ lập trình khác, họ có bắt buộc phải dùng tính năng tương tự con trỏ không? Nếu không, họ giải quyết bài toán truyền dữ liệu hiệu quả bằng cách nào?”
8. “Tôi đã nắm được các khái niệm cơ bản. Bây giờ, bạn hãy đóng vai là một người phỏng vấn kỹ thuật và hỏi tôi về ngôn ngữ C với yêu cầu cho một vị trí Fresher.”

 

Các hoạt động bổ trợ:

• Trong suốt quá trình học, liên tục vẽ đồ thị tri thức: Dùng giấy bút hoặc công cụ để vẽ ra các node (con trỏ, volatile, const…) và các đường nối thể hiện mối quan hệ giữa chúng. Nếu có liên hệ với kiến thức cũ (ví dụ: volatile liên quan đến bộ nhớ đệm – Cache), hãy vẽ cả những liên kết đó.
• Học xong nên chia sẻ: Viết một bài blog, quay một video ngắn chia sẻ lại kiến thức. Việc này không chỉ củng cố sự am hiểu mà còn giúp chúng ta nhận được những góp ý giá trị từ cộng đồng.

 

Nhược Điểm Của Phương Pháp Này

Tuy giúp tiết kiệm thời gian và hiệu quả hơn, phương pháp này không phải là hoàn hảo. Khi chúng ta học theo cách truyền thống (đọc sách, nghiên cứu tài liệu gốc), ngoài kiến thức, chúng ta còn học được cách tư duy của tác giả. Việc học qua AI chủ yếu chỉ cung cấp cho chúng ta kiến thức đã được tổng hợp.

Vì vậy, đối với người mới bắt đầu, khi hệ thống tư duy chưa đủ vững chắc, việc tự đọc thêm sách vẫn rất cần thiết. Ví dụ, sau khi đã học về C qua AI, người học có thể đọc thêm một quyển sách kinh điển như “The C Programming Language”. Lúc này, mục tiêu đọc sách không còn là để học kiến thức mới, mà là để học cách tác giả tư duy và giải quyết vấn đề.

 

Tổng Kết