Về bức tranh chung thì tình hình kinh tế thế giới cũng như Việt Nam bắt đầu khó khăn khủng hoảng từ giữa năm 2022 – kha khá những trang báo đưa tin. Mọi người nếu để ý thì sẽ thấy thông tin các công nhân bị sa thải nhiều, đặc biệt là các công ty về công nghệ.
Thị trường Công nghiệp Công nghệ thông tin (CNTT) ở Việt Nam có đặc thù là hướng về thị trường gia công, và điều này tạo ra những ảnh hưởng đặc biệt khi có khủng hoảng hoặc khó khăn. Các công ty sản xuất sản phẩm thường phải đầu tư nhiều chi phí xây dựng nhà máy, do đó, họ thường mong muốn xây dựng mối quan hệ lâu dài với nhân sự và ưu tiên việc đào tạo người mới. Thông thường, những người này sẽ phát triển sự gắn bó lâu dài với công ty.
Ngược lại, đối với các công ty gia công hoặc chi nhánh Nghiên cứu và Phát triển (R&D) của nước ngoài, vì chi phí đầu tư ban đầu thấp và dễ dàng chuyển dịch địa điểm, họ thường ưu tiên tuyển dụng những người có khả năng làm việc ngay. Ngoài ra, do phụ thuộc vào khách hàng, các công ty gia công thường không ưa thích tuyển dụng những người ít kinh nghiệm do thời gian đào tạo kéo dài.
Do đặc thù này, khi thị trường CNTT gặp khó khăn, nhu cầu tuyển dụng người mới thường giảm mạnh hơn so với việc tuyển người có kinh nghiệm. Các công ty sản xuất nội địa, có truyền thống tuyển nhiều fresher để gắn bó lâu dài, có thể gặp khó khăn tài chính và giảm hoạt động tuyển dụng. Trong khi đó, các công ty gia công hoặc chi nhánh R&D có thể vẫn cần tuyển, nhưng tập trung vào những người có kinh nghiệm và có thể làm việc ngay. Tóm lại, thị trường CNTT hiện tại thường có ít cơ hội tuyển dụng cho vị trí intern, fresher và junior. Điều này là tình hình chung áp dụng cho ngành CNTT.
Vậy những người mới, những bạn sinh viên cần phải làm gì?
Nếu bạn vẫn là sinh viên, quan trọng nhất là phải xác định rõ ràng về sự nghiệp mà bạn muốn theo đuổi trong tương lai. Tạo mối quan hệ và kết bạn với những kỹ sư đi trước trong lĩnh vực của bạn là bước quan trọng. Hãy hỏi họ về những môn học quan trọng cần tập trung, và cố gắng hiểu rõ về sự cập nhật của chương trình đào tạo so với công nghệ hiện đại. Chương trình đào tạo về lập trình nhúng thường có thể lạc hậu so với tiến triển của ngành công nghệ hiện tại. Điều này đòi hỏi bạn phải tự học nhiều kiến thức, chẳng hạn như lập trình C/C++ nâng cao, làm việc với vi điều khiển (MCU), hệ điều hành thời gian thực (Real-time OS), và Linux. Nên xin ý tưởng từ các chuyên gia, và hỏi ý kiến giáo viên về các đồ án môn học hoặc dự án nên thực hiện. Việc lập trình nên làm chuẩn chỉ sử dụng Git, coding convention giống như trong dự án.
Năm thứ 2, 3 nếu không có cơ hội thực tập tại các công thì phải xin vào làm lab với thầy. Việc này tạo cho bạn cơ hội áp dụng kiến thức đã học vào thực tế. Với khó khăn trong việc tìm internship hiện tại, nếu có cơ hội thì hãy trân trọng.
Trong năm cuối, hãy lưu ý đến yêu cầu đầu vào của các công việc cho Fresher. Một số công ty tại HCM như Fsoft, Viettel, Samsung, BKAV, Renesas, Bosch vẫn tiếp tục tuyển nhiều Fresher trong lĩnh vực lập trình nhúng.
Quyết định chuyển việc là một quyết định quan trọng và cần được đánh giá cẩn thận, đặc biệt là đối với những người mới có ít hơn 2 năm kinh nghiệm. Nếu cảm thấy chưa chắc chắn về chuyên môn của mình, việc hạn chế chuyển việc có thể là lựa chọn khôn ngoan để tránh tình trạng bị thất nghiệp sau khi tham gia dự án mới.
Các red flag khi phỏng vấn mà chúng ta cần lưu ý bao gồm khách hàng mới, dự án mới, startup… Trong điều kiện thị trường tích cực, những dự án này có thể mang lại cơ hội và sự phát triển đáng kể. Tuy nhiên, khi thị trường trở nên khó khăn, những dự án này cũng chứa đựng nhiều rủi ro.
Thực ra khi thị trường khủng hoảng thì sẽ là khó khăn chung cho cả người mới và người có nhiều kinh nghiệm. Đối với những người level senior trở lên thì họ cũng gặp khó khăn trong chuyện tăng lương, tăng level hoặc thậm chí bị giảm thu nhập. Tuy nhiên nếu nhìn vấn đề một cách tích cực thì việc thị trường việc làm khó khăn cũng có những điểm tốt. Nó giống như cơn bão đi qua khu rừng, nhiều cây sẽ đổ nhưng những cây khỏe mạnh sẽ vẫn sống, mặc dù có thể bị tả tơi đi nhiều!
